ZDROWIE FIZYCZNE SZCZENIĘCIA
Lek. Wet. Mariola Powroźna
PIERWSZE DNI W NOWYM DOMU
Pierwsze dni szczeniaka w nowym domu to dla właścicieli i samego zwierzęcia olbrzymie wydarzenie. Załóżmy, że szczenię żyło do tej pory ze swoją psią mamą, rodzeństwem, w miejscu, które było dla niego całym światem. Teraz znane mu środowisko całkowicie się zmienia.
Potrzebuje czasu by oswoić się z nowym miejscem, ze ,,swoimi ludźmi” i innymi zwierzęcymi mieszkańcami domu.
PIERWSZA WIZYTA U LEKARZA WETERYNARII
Jeśli nie widzimy nic niepokojącego w stanie zdrowia psa, pojawiamy się w gabinecie weterynaryjnym, po 7 dniach od zabrania go do nowego domu. Jest to czas na spokojną obserwację zwierzęcia, tego, jaki ma apetyt, jak się zachowuje, jak wyglądają odchody.
Te wszystkie informacje i spostrzeżenia będą potrzebne do ,,wywiadu” podczas pierwszej wizyty u lekarza weterynarii.
Na pierwszej wizycie ważne jest stworzenie przyjaznej dla psa atmosfery. Szczeniak jest ważony, dokładnie obejrzany oraz badany klinicznie.
W międzyczasie przeprowadzany jest wywiad z właścicielem, dotyczący zachowania psa w domu, diety, itp. Zakładana jest książeczka zdrowia, jeżeli pies jej jeszcze nie posiada.
Jeśli zwierzę nie jest chore i nie stwierdzone są żadne przeciwwskazania, zwykle na pierwszej wizycie szczeniak jest odrobaczany. Wyznaczony zostaje również termin następnych wizyt, na których odbywać się będą szczepienia, ponowne odrobaczenia i profilaktyka przeciwko pchłom i kleszczom.
SZCZEPIENIE SZCZENIAKA
Szczenię poddawane jest szczepieniom trzy lub czterokrotnie.
Pierwsze szczepienie 6-8 tydzień życia, drugie szczepienie 9-11 tydzień życia, trzecie szczepienie 12-15 tydzień życia. Czwarte szczepienie najczęściej podawane jest (choć nie musi), jeśli rozpoczynamy szczepienia wcześniej, czyli w 6 tygodniu życia lub wcześniej.
Jeżeli szczenię szczepione jest około 8 tygodnia życia, najcześciej wystarczą trzy dawki szczepienia.
Choroby, przeciwko którym chronią szczepienia, to (D) Nosówka, (P) Parwowiroza, (H) Choroba Rubartha (adenowirus typ 2).
W Polsce pies powyżej 3 miesiąca życia musi być zaszczepiony także przeciwko wściekliźnie. Szczpienie podaje sie najczęściej do 30 dni po ukończeniu przez psa 3 miesiąca życia.
KWARANTANNA POSZCZEPIENNA
Poprzez ,,kwarantannę ” rozumiemy okres czasu, w którym szczeniak nie wychodzi z domu na zewnątrz, nie ma kontaktu z butami i z odzieżą zewnętrzną domowników, czyli zachowana jest tak zwana ,, śluza ”. Po przyjściu do domu, przed przywitaniem się z psem należy umyć ręce.
Na pewno zastanawiacie się, dlaczego aż takie procedury, rodem z jakiegoś laboratorium NASA? Chodzi o to, że niektóre wirusy psich chorób są bardzo ,,żywotne” i można przenieść je niechcący na rękach lub podeszwach butów.
Do momentu zakończenia pełnego programu szczepień pies nie jest chroniony przeciwko psim chorobom. Z jednym małym wyjątkiem.
Jeśli był (a tak najczęściej jest) karmiony przez swoją psią mamę, do około 5-6 tygodnia życia jest częściowo chroniony przez przeciwciała matczyne zawarte w mleku suczki. Odporność ta nie jest pełna i mija około szóstego tygodnia życia.
NIE TYLKO ZDROWIE FIZYCZNE, ALE TEŻ PSYCHICZNE.
CO ZROBIĆ, ŻEBY PIES POTRAFIŁ PRZYSTOSOWAĆ SIE DO NAS I NASZEGO ŻYCIA?
Magdalena Grabowska – zoopsycholog, instruktor szkolenia psów
Czy szczenię rodzi się z przyjaznym nastawieniem do ludzi, innych psów, do świata?
NIESTETY NIE.
Pies rodzi się z predyspozycją do bycia przyjaznym wobec ludzi czy innych psów.
Jednak to, czy rzeczywiście w dorosłym życiu taki będzie, zależy od czynników wewnętrznych i zewnętrznych, w tym również od Was — nowych opiekunów.
CZYNNIKI WEWNĘTRZNE
Czynniki wewnętrzne to zachowania i cechy dziedziczone przez psa po swoich rodzicach. Jest to również dziedziczenie, typowych dla psa, jako gatunku wzorców zachowań, które w danej rasie zostały „uwypuklone/wzmocnione”.
Na przykład, border collie ma zaganiać owce, więc będzie na co dzień częściej prezentował zachowania łowieckie związane z zaganianiem. Pies podhalański ma je pilnować więc będzie prezentował na co dzień więcej zachowań stróżujących. Beagle ma znaleźć ślad zwierzyny i ją gonić więc na co dzień częściej będzie węszył i samodzielnie podążał za zapachami.
Do czynników wewnętrznych możemy również częściowo zaliczyć te związane z rozwojem prenatalnym. Są to warunki rozwoju, jakie nasz szczeniak miał jeszcze w brzuchu mamy.
Złe warunki w brzuchu mamy mogą znacząco wpłynąć na rozwój układu nerwowego naszego szczeniaka. Za tym idzie również np. predyspozycja do lękliwości.
Czynniki wewnętrzne wpływają na to, do jakich zachowań pies będzie miał predyspozycje. Czy do lękliwości, czy odważnego poznawania nowości. Czy do bycia złośnikiem, czy przyjacielem całego świata. Czy do biegania i skakania przez cały dzień, czy leżenia i obserwowania.
ŻEBY TO ZOBRAZOWAĆ, POWIEDZMY, ŻE MÓZG NASZEGO PSA TO MAPA A CZYNNIKI WEWNĘTRZNE TWORZĄ JEJ RAMY.
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE
Około 49-50 dnia życia szczenię osiąga pełną zdolność uczenia się. To niecały 2 miesiąc życia szczeniaka. Między 3-12 tygodniem (do 3go miesiąca) życia psa kształtują się więzi społeczne z matką, rodzeństwem, INNYMI LUDŹMI I ZWIERZĘTAMI. W tym czasie szczeniak ma szansę przystosować się do świata, w którym żyje i spokojnie na niego reagować w dorosłym życiu.
To doświadczanie przez naszego szczeniaka dostępnego mu środowiska. Uczenie się go, przyzwyczajanie się do niego i wdrukowywanie pewnych jego elementów. Uczenie się kim są ludzie, dzieci, inne psy, przyzwyczajanie się do nowych miejsc, poruszających się przedmiotów, dźwięków, podejmowanie wyzwań, np. wchodzenie w nowe miejsca.
MÓZG NASZEGO PSA TO MAPA A CZYNNIKI WEWNĘTRZNE TO JEJ WYPEŁNIENIE.
WYPEŁNIENIE MAPY W GŁOWIE PSA
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE TO DANE POTRZEBNE DO WYPEŁNIENIA MAPY W GŁOWIE PSA. To tworzenie miast i dróg, które do nich prowadzą np. droga do miasta „LUDZIE SĄ PRZYJAŹNI”, droga do miasta „UMIEM SIĘ KOMUNIKOWAĆ Z PSAMI”, droga do miasta „GŁOŚNE SAMOCHODY TO NIC STRASZNEGO”, droga do miasta „INNE DŹWIĘKI, TO TAKŻE NIC STRASZNEGO”, droga do miasta „NOWE SYTUACJE NIE MUSZĄ BYĆ STRASZNE”.
OGRANICZONY CZAS SOCJALIZACJI
Na wypełnienie mapy w głowie psa mamy ograniczony czas! Może się ono odbyć mniej więcej między 3-12 tygodniem życia szczeniaka (okres socjalizacji). Właśnie wtedy mózg psa jest w pełni nastawiony na rozwój, co przekłada się na chęć poznawania świata przez psa.
Między 3 a 7 tygodniem życia szczeniaka, to najczęściej hodowca ma wpływ na jakość wypełnienia mapy w głowie psa. Znam kilku, którzy bardzo poważnie podchodzą do sprawy i są mistrzami kartografii w psim mózgu;) Również dzięki nim, miałam okazję spotykać w swoim życiu bardzo zrównoważone, przyjaźnie nastawione do świata szczeniaki.
Od około 8 tygodnia (nie wskazane jest wcześniejsze zabieranie szczeniaka do nowego domu), odpowiedzialność spada na Was opiekunowie psa. Teraz to Wy będziecie odpowiedzialni za jakość wypełnienia mapy w głowie psa.
CO MOGĘ ZROBIĆ? JAK DOBRZE SOCJALIZOWAĆ SZCZENIAKA?
DAĆ DOSTĘP DO DANYCH, KTÓRE BĘDĄ WYPEŁNIAĆ MAPĘ!
Warto zapraszać do domu gości przyjaźnie nastawionych do psa, pokazywać szczeniakowi obcych ludzi poza domem, w różnych bezpiecznych sytuacjach. Zapoznawać ze środowiskiem poza domem, w którym będzie spacerował. Stopniowo zapoznawać go z coraz nowszymi bodźcami.
Jednak, UWAGA! Bardzo istotne jest dostosowanie socjalizacji i habituacji do możliwości konkretnego szczeniaka. Tak, by nie zalać go bodźcami, nie przerazić go nowymi sytuacjami. Różnica między przyzwyczajeniem a uwrażliwieniem w tym okresie jest cienka. Dlatego, należy uważać, by przypadkiem nie nauczyć psa, że pewne elementy środowiska sa straszne, a nie całkiem neutralne.
PSIE PRZEDSZKOLE TO DOBRY WYBÓR!
Pamiętaj, że kontakt z psami z tej samej hodowli czy innymi psami żyjącymi w tym samym domu, to zupełnie co innego, niż kontakt z obcymi psami i nie jest w stanie go zastąpić. Warto zapoznawać szczeniaka z bezpiecznymi psami znajomych czy sąsiadów, w bezpiecznych miejscach. Można też zabezpieczyć ten kontakt z szczeniakami, naprzykład na psim przedszkolu, gdzie wszystkie szczeniaki są odrobaczone i przynajmniej po drugim szczepieniu a ich kontakt bezpośredni jest odpowiednio kontrolowany przez specjalistów.. W tym przypadku należy pamiętać, że nie wystarczy tylko pokazać naszemu szczeniakowi innych psów. Tu liczy się nabywanie doświadczenia, umiejętności odczytywania i wysyłania sygnałów, czyli zdobywanie kompetencji społecznych.
Im więcej doświadczania świata w poczuciu bezpieczeństwa przez szczeniaka, przy wsparciu opiekunów, tym lepsze jakościowo dane wypełniają mapę w głowie psa. A im lepsza mapa, tym większe poczucie bezpieczeństwa, swobodne poruszanie się po nowych sytuacjach w życiu i przyjazne nastawienie. Każde dobrze lub neutralnie skojarzone doświadczenie, osoba, pies, przedmiot, dźwięk, podłoże, nowa sytuacja, które znajdą się na mapie stają się bezpieczne i od tej pory nie trzeba na nie reagować strachem.
CO SIE STANIE, JEŚLI NIE ZDĄŻĘ ODPOWIEDNIO WYPEŁNIĆ MAPY W GŁOWIE SZCZENIAKA DO 3 MIESIĄCA ŻYCIA?
Ten ważny czas minął bezpowrotnie. Układ nerwowy naszego szczeniaka nie był dostatecznie stymulowany, pies nie został wystarczająco przygotowany, czyli na mapie w głowie psa jest bardzo mało danych.
Co się dzieje, kiedy mapa jest niedokładna, niezbyt szczegółowa? Nasz pies zaczyna się gubić w codziennej rzeczywistości. A zagubiony pies zaczyna się bać lub nadmiernie pobudzać! Gdy napotyka na swojej drodze coś, czego nie potrafi zakwalifikować do żadnego z miast (np. innych psów więc nie ma na mapie miasta „UMIEM SIĘ KOMUNIKOWAĆ Z PSAMI”), jego mózg nie potrafi ocenić, czy to, co napotkał, jest bezpieczne czy nie.
Może też nie umieć wybrać odpowiedniej drogi do miasta. Na przykład poznał kilku ludzi z naszej rodziny, więc miasto powstało, ale nie miał do czynienia z tymi obcymi na dworze, lub obcy nie przychodzili do domu, więc nie powstały inne drogi prowadzące do miasta „LUDZIE SĄ PRZYJAŹNI”. Tych ludzi zaczyna się bać! Wszystkich obcych napotkanych na dworze lub wszystkich obcych, którzy przychodzą do naszego domu!
Jeśli szczenię w okresie do ok 3 miesiąca życia nie zostanie wystawione na wystarczającą ilość bodźców, w zrównoważony sposób, jego poziom wrażliwości na nowe sytuacje w życiu dorosłym może pozostać bardzo wysoki. To sprawi, że pies będzie już zawsze lękliwy lub będzie się nadmiernie pobudzał .
CO SIE DZIEJE, KIEDY PIES ZACZYNA SIĘ BAĆ?
Kiedy pies się czegoś boi, chce tego unikać. Jeśli przykładowo boi się innych ludzi, a mieszka z nami w mieście, w bloku, to codziennie odczuwa strach na widok ludzi przechodzących na klatce, czy na ulicy. CODZIENNIE SIĘ BOI.
Wyobraźcie sobie teraz coś, czego od małego się boicie. Pomyślcie teraz, że codziennie musicie mieć z tym styczność. Niezależnie od tego, czy chcecie, czy nie i w sposób niezależny od Was. Niefajne uczucie, prawda? Na co dzień raczej unikamy nieprzyjemnych sytuacji. Pies także próbuje. Jednak, ponieważ są to najczęściej rzeczy obecne w miejscu, w którym przyszło mu żyć, unikanie ich nie jest możliwe.
Co pies robi, kiedy nie może uniknąć sytuacji, których się boi? Szuka nowych strategii radzenia sobie ze strachem. Co to znaczy? Najczęściej, zaczyna się przed nimi bronić. Jak? Najpierw warczy, potem zaczyna szczekać na obiekt wywołujący strach. Czasem, próbuje doskakiwać, a nawet gryźć.
STRACH MOŻE PROWADZIĆ DO ZACHOWAŃ GROŻĄCYCH I AGRESYWNYCH
Jeśli do 3 miesiąca życia nie damy naszemu psu szansy na wypełnienie w głowie mapy o nowe sytuacje, dźwięki, przedmioty, postacie, z dużym prawdopodobieństwem będą wywoływać strach u naszego psa w późniejszym życiu.
PO 3 MIESIĄCU ŻYCIA NIE DA SIĘ NADROBIĆ WYPEŁNIANIA MAPY W GŁOWIE PSA
Jednak, ponieważ pies ma nadal zdolność uczenia się, przystosowywania do środowiska, można go pewnych rzeczy nauczyć. Można taką naukę porównać do kosztownego remontu, czy wdrożenia programu rozwoju infrastruktury drogowej, czy budowy nowych miast. Te budowy i remonty na mapie w głowie psa będą wymagać od Was zaangażowania czasowego, niejednokrotnie finansowego. Będziecie musieli nauczyć się w jaki sposób ćwiczyć z psem, jak organizować mu codzienne sytuacje, by miasto i droga na mapie w jego głowie mogły powstać. My, zoopsychologowie nazywamy to terapią behawioralną. Taki pies z ubogą mapą, prawdopodobnie nigdy nie będzie w stanie zupełnie swobodnie odnaleźć się w różnych nowych sytuacjach. Będzie można przyzwyczaić go do wielu, ale z dużym prawdopodobieństwem nie będzie już nigdy psem idealnie dostosowującym się do Was, opiekunów.
CZY DA SIĘ TO POGODZIĆ? SOCJALIZACJA SZCZENIAKA VS. KWARANTANNA
Lek.wet. Mariola Powroźna
Program szczepień kończy się po 12 tym tygodniu życia, więc opisywana wyżej kwarantanna powinna trwać do tego czasu…. i tu jest największy problem i pewne niebezpieczeństwo (przy okazji również pole starć na linii lekarz weterynarii – behawiorysta/zoopsycholog).
W okresie kwarantanny mózg psa intensywnie się rozwija, jest nastawiony na poznawanie otoczenia, nowych rzeczy, nowych emocji. Jeśli, dbając o jego zdrowie fizyczne, zamkniemy go w jednym pokoju, wypuszczając na świat po trzecim miesiącu życia…. szczenię może mieć poważny problem z poznaniem i zaakceptowaniem tego, że ,,świat jest taki wielki”. Może mieć problem z tym jak zachować się i odnosić do innych czworonogów, do innych ludzi, dzieci, może bać się całego otoczenia, samochodów, śmietnika, tramwaju…
Wielokrotnie w trakcie swojej praktyki weterynaryjnej miałam okazję widzieć u siebie w gabinecie takie psy. Często właściciele są zrozpaczeni, bo postępowali zgodnie z zaleceniami, by ich pies nie wychodził z domu do zakończenia kwarantanny. Potem okazywało się, że tak naprawdę jest teraz problem, bo ich pies ,,boi się wszystkiego”.
Podczas wizyt szczepiennych w moim gabinecie, właściciele są informowani o tym fakcie.
Sytuacja wymaga kreatywności i zdroworozsądkowego podejścia.
Parę dni po pierwszym, wykonanym w 8 tygodniu życia szczepieniu (szczepionka ,,piątka”) pies będzie miał częściową odporność na choroby, na które został zaszczepiony.
Pełna odporność to nie jest, ale pies nie jest już taki zupełnie ,,goły”. Proponuję więc właścicielom, żeby np. wypuszczali szczeniaka na balkon (nie muszę chyba zaznaczać, że zabezpieczony balkon), na działkę, do ogrodu (jeśli ktoś nie ma, to można zawrzeć nowe znajomości lub przyjaźnie, upewniając się, że dane osoby mają działkę lub ogród ;-).
Chodzi o to, żeby szczenię miało kontakt z otoczeniem, dźwiękami, zapachami ,,na zewnątrz” a było to mimo wszystko, może nie laboratoryjne, ale jednak choć odrobinę kontrolowane środowisko. Świetną alternatywą są także zajęcia psiego przedszkola. Są na nich pieski różnych ras, o różnym temperamencie, jednak w miarę kontrolowanym środowisku.
Oczywiście upewniam się, że właściciele dobrze mnie rozumieją i zdają sobie sprawę z zagrożenia, które mimo wszystko nadal istnieje. Ryzyko infekcji i zachorowania jest realne.
Trzeba sobie zdawać z tego sprawę. Równocześnie wiem, jak ważna jest konieczność zapewnienia interakcji zwierząt w tym czasie ze swoimi rówieśnikami, z innymi psami, kontaktem z nowym środowiskiem.
ZŁOTY ŚRODEK DLA ZDROWIA FIZYCZNEGO I PSYCHICZNEGO PSA
Drodzy opiekunowie, nie bójcie się szukać złotego środka w dążeniu do zdrowia fizycznego i psychicznego Waszego psa. Pies, który nie jest socjalizowany i poddawany habituacji środowiska do 3 miesiąca, może być dla Was utrapieniem już do końca jego życia. Zaś komfort życia takiego psa będzie bardzo niski.
Tak, wiem, to brzmi brutalnie. Taki pies będzie wymagał od Was włożenia dużej ilości pracy i dostosowywania się do jego ograniczonych możliwości w codziennym funkcjonowaniu.
Bez pracy terapeutycznej będzie nieszczęśliwy, a jego życie upływać będzie w strachu, choćby nie wiem jak, był zdrowy i jak dobrą karmę miał w misce.
Na co dzień spotykam takie psy i ich opiekunów na konsultacjach behawioralnych.
Najczęściej są to wspaniali opiekunowie, którym leży na sercu dobrobyt ich psa.
Wiedzą, że muszą mu pomóc. Dlatego zgłaszają się na konsultację. Wielokrotnie powodem takiego stanu rzeczy, okazuje się zachowanie zaleconej, pełnej kwarantanny poszczepiennej do zakończenia trzeciego miesiąca życia.
Poza wszystkim, porównam te sytuację do socjalizowania dzieci ludzkich.
Kiedy szczepimy dzieci przeciwko chorobom zakaźnym, nikt z nas nie przetrzymuje ich w domu do osiągnięcia pełnej ochrony przeciwko tym chorobom. Zabieramy dzieci do rodziny, zabieramy na spacery do parku, pozwalamy na kontakt z innymi dziećmi, czy to znajomych, czy obcymi na placu zabaw, czy na zorganizowanych zajęciach.
A przecież ryzyko zarażenia istnieje. Dlaczego więc mielibyśmy zachowywać aż tak szczególne środki ostrożności w przypadku psów.
Magdalena Grabowska, zoopsycholog, instruktor szkolenia psów
