FAZY ROZWOJU PSA CZ.I

FAZY ROZWOJU PSA CZ.I

Tekst stanowi elementy rozdziału książki Adama Miklosiego Dog Behaviour, Evolution, and Cognition. 

Hodowla i szkolenie psów nie byłyby możliwe, gdyby pasterze i myśliwi nie rozumieli rozwoju psiego zachowania. Musieli wypracować niezbędne metody i procedury, aby przygotować czworonożnych towarzyszy do asystowania im w pracy. Niektóre z nich miały swoje podłoże w biologicznych mechanizmach, inne były, a niektóre są do dziś, jedynie mitami. 

Pierwsze badania dotyczące rozwoju psa

Jedne z pierwszych odbywających się na wielką skalę badań dotyczących rozwoju psa, opublikował Menzel (1936). Przez okres ponad 16 lat poczynił on obserwacje zachowania ponad 1000 szczeniaków.  Choć badania te nie dostarczyły ilościowej analizy, zaowocowały one powstaniem najważniejszych pytań dotyczących rozwoju psa, na które wielu badaczy konsekwentnie poszukiwało odpowiedzi. Menzel zauważył bowiem, że rozwój psa można podzielić na okresy lub stopnie. Spostrzeżenie to było zgodne z późniejszym opisem rozwoju psa, które dostarczyli Scott i Fuller (1965). Menzel podkreślił wówczas także wagę wpływu środowiska  na rozwój szczeniaków. Zaprezentował on szczegółowy opis wzrastającej atrakcyjności człowieka względem psa, ale zauważył również, że wraz z wiekiem, młode psy wykazują coraz większą ostrożność wobec nieznajomych.  Podkreślał on również,że zachowanie dorosłego osobnika można przewidzieć na podstawie wczesnej obserwacji szczeniaka. Choć nie poparł tej tezy żadnymi dowodami, to stała się ona jednym z najbardziej problematycznych pytań dotyczących zachowania psa. 

Interpretacja badań

Powyższe opisy faz rozwoju psa i inne wcześniejsze opisy etologów sprawiały wrażenie, jakoby ich autorzy wierzyli w stosunkowo silny wpływ genetyki na zachowanie podrostków. Nic więc dziwnego, że sugestie te podlegały szerokim dyskusjom. Już choćby Bateson (1981) krytykował Scotta, jakoby jego teoria „okresów krytycznych” miała opierać się wyłącznie na czynnikach endogenicznych. Choć wnikliwe przestudiowanie oryginalnych dokumentów przez Scotta i jego znajomych, jasno wskazuje na mylną interpretację jego pracy, to jednak graficzne przedstawienie rozwoju psa dostępne w oryginalnym tekście jest z pewnością otwarte na tego typu interpretacje. Literatura popularna i literatura dotycząca hodowli psów skłonne były do interpretacji wyników badań Scotta w Batesonowski sposób, a to zdeterminowało sposób, w jaki do dziś socjalizuje się szczeniaki (i oddziela od miotu). 

Czterostopniowy model wychowania

Poglądy Scotta i Fullera (1965) na rozwój psów miały duży wpływ na sposób, w jaki psy były i są wychowywane i hodowane na całym świecie. Ich czterostopniowy model stanowi podstawę dla wszystkich opublikowanych tekstów, nawiązujących do rozwoju zachowania tych zwierząt. Nawet naukowcy badający wilki odnoszą się do faz rozwoju psa (np. Mech 1970, Packard 2003). Jest to szczególnie interesujące, przede wszystkim dlatego, że powszechnie wiadomo, iż selekcja w dużym stopniu wpłynęła na rozwój psa domowego. Tak więc nie ma powodu, by przypuszczać, że behawioralny rozwój psa odpowiada temu co obserwuje się u wilków. Wręcz przeciwnie, musimy przyjąć, że został zmodyfikowany w porównaniu do rozwoju jego przodków. Prawda ta odnosi się nie tylko do rozwoju samego szczenięcia, ale również do środowiska rozwojowego, w którym ono wzrasta. 

W rozdziale tym przedstawione zostaną oryginalne założenia Scotta i Fullera i możliwie najbardziej funkcjonalne wyjaśnienia, bazujące na środowisku rozwojowym (ekologicznymi socjalnym) wilków. Jednakże należy zaznaczyć, że brak badań w tym zakresie określa wszelkie podobieństwa jedynie jako prawdopodobne. Dane użyte w modelu Scotta i Fullera są oparte głównie na rozwoju psów rasy Beagle i są tacy, którzy mogą wątpić, czy jest to rasa reprezentatywna dla gatunku oraz czy może być użyteczna do porównań z wilkami. Opisane zostaną zostaną faza neonatalna, okres pośredni, faza socjalizacji, faza młodzieńcza i wrażliwe okresy w rozwoju. 

Faza neonatalna (0-12 dni) 

Młode wilka spędzają ten okres w ciemnościach nory, wykopanej przez ich matkę na kilka tygodni przed porodem (Packard 2003). Możliwe, że dzięki temu opóźniony rozwój prawidłowej termoregulacji, nie powoduje niekorzystnych zmian. Ich percepcja środowiska jest ograniczona do odczuwania bodźców węchowych i dotykowych. W tym czasie jedynie matka i rodzeństwo są źródłem fizycznej interakcji i one dostarczają stymulacji receptorów dotykowych wokół pyska (karmienie piersią) i na ciele („zapasy” szczeniaków o miejscew gnieździe lub o dostęp do sutka, lizanie przez matkę, celem oczyszczania i stymulowania wydalania) oraz stymulacji węchowej poprzez naukę specyficznych dla gatunku zapachów. Co ważne, matka rzadko opuszcza norę, ponieważ jest karmiona przez samca.

Selekcja zapoczątkowana przez człowieka zakłóciła ten system w dwóch punktach. Psom zazwyczaj dostarcza się sztuczne legowisko. To zmieniło środowisko rozwojowe szczeniaków, ponieważ  „nory” stały się dobrze oświetlone i otwarte, zatem szczeniaki są wystawione na inne (społeczne) bodźce w trakcie fazy neonatalnej. Zaopatrywanie przez człowieka matki szczeniąt spowodowało, że rola samca w dorastaniu młodych została zdewaluowana. Brak selekcji pod kątem „dobrego” zaopatrywania przez samce, spowodowało znaczne obniżenie występowania tego wzorca zachowania u psów. Obserwacje psów dziko żyjących pod kątem behawioru pokazują, że  ludzka ingerencja zniszczyła wiele specyficznych gatunkowo zachowań reprodukcyjnych tych zwierząt. Samice psów dziko żyjących wychowują młode z dala od pozostałych osobników (Daniels i Bekoff 1989) i odnosząc się do Boitani i Ciucci (1995), jednym z głównych powodów wysokiej śmiertelności wśród szczeniąt dziko żyjących psów jest brak umiejętności wybrania przez matkę odpowiedniego miejsca na norę dla swoich potomków i zbyt częste pozostawianie ich samych, by szukać pożywienia (ponieważ samiec już go nie dostarcza). Co ciekawe, nawet kiedy człowiek opiekuje się psią matką, ilość czasu, jaki spędza ona ze szczeniakami obniża się już na bardzo wczesnym etapie (Malm i Jensen 1997).

Tłumaczenie: Magdalena Grabowska

Wszystkie artykuły podlegają ochronie prawnej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 1994 nr 24 poz. 83 wraz z p. zm.) o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Używanie, kopiowanie, przetwarzanie, wykorzystywanie, publikowanie w Internecie i innych mediach artykułów ze stron, bez zgody autora jest zabronione.

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ

Fazy rozwoju psa cz. II

Ten okres charakteryzuje się rozwojem zdolności percepcyjnych, rozpoczyna się od otwarcia się oczu, a kończy na otwarciu kanału słuchowego.......

Co daje psie przedszkole?

Jeśli jesteś właścicielem szczeniaka i zastanawiasz się, czy psie przedszkole jest w ogóle potrzebne, to mamy dla Ciebie kilka cennych informacji!.....

PUPPY KNOW HOW Socjalizacja vs kwarantanna

Pierwsze dni szczeniaka w nowym domu to dla właścicieli i samego zwierzęcia olbrzymie wydarzenie.
........

NASZE SZKOLENIA

FAZA ROZWOJU PSA CZ 1

PSIE
PRZEDSZKOLE

SZKOLENIE
PODSTAWOWE

Poznaj nas bliżej w naszych Social Mediach